1-ին դարի սկզբին՝ Արտաշեսյան արքայական դինաստիայի անկումից հետո, Հայաստանը կանգնեց նոր արքայատոհմ ունենալու խնդրի առջև։

Ինքնակալները երբեք շնորհակալ չեն լինում իրենց սխալներն ու անարդարությունը նկատող մարդուն, և անմահ է մնում Պլուտարքոսի պատմածը, թե մարտի ժամանակ թագավորի կյանքը փրկած զինվորը, փոխանակ փախչելու, ինչպես նրան ճիշտ խորհուրդ էր տվել իմաստունը, մնացել էր, հույս դնելով թագավորի երախտագիտության վրա. դրա համար էլ գլխով էր վճարել:

-Գնանք Արփենիկ Չարենցի գերեզմանը տեսնենք,-ասում է ընկերս՝ Սուրենը: Արփենիկ Չարե՜նց...

Մանկասայլակի միջից ճստոն ինձ աչքով արեց։ Մայրը չնկատեց, հեռախոսի մեջ խորասուզված ինչ-որ բան էր կարդում։ Ես պատասխանեցի՝ աջ աչքս փակելով ու ձախ ունքս բարձրացնելով, ու ժպտացի։ Ճստոն բերանը մինչև ականջները բացեց ու ժպտաց։ Ես լեզու ցույց տվեցի։ Ճստոն գլուխը հետ գցեց ու սկսեց հռհռալ։ Հետո նայեց ինձ ու լեզվի ծայրը զգույշ դուրս հանեց։ Ես գրպանիցս հազար դրամանոց հանեցի, արագ պտտեցի ափիս մեջ, աննկատ մտցրի թևքիս մեջ ու դատարկ ափս ցույց տվեցի։ Ճստոյի աչքերը զարմանքից կլորացան։ Ես թևքիս միջից հանեցի հազար դրամանոցը։ Ճստոն ծափ տվեց ու էլի հռհռաց։

Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի, հայկական միջնադարյան կրոնական կառույց այժմյան Իրանի Սոհրոլ քաղաքում՝ Արևելյան Ադրբեջանի Շաբեստար մարզում։

Եթե պատերազմը չլիներ, դու իմ հարսը կլինեիր՝ իմ քաղցր, անուշ, սիրելի հարսը։ Ես քեզ մայր կլինեի, աղջկաս նման կսիրեի, ո՜նց կսիրեի, գլխիս վրա դրած ման կտայի... Դու իմ տունը կլցնեիր աղջկական քնքշությամբ, սիրով, քաղցր խոսքերով, որ թաքուն՝ իմ աչքից հեռու, հնչում են ձեր ննջարանի փակ դռան հետևում, իսկ հետո չարաճճի փայլով ծիկրակում քո խոնարհված, ամաչկոտ կոպերի տակից, դու իմ տունը կլցնեիր դեռ երեկվա արգելված պտուղը գիշերները որպես կյանքի օրենք ճաշակող ու քո «մեղքը» բոլորի աչքերում կարդացող աղջկա ամոթխածությամբ, որ դժվարությամբ տեղի տալով՝ պիտի կորեր կամաց-կամաց կլորիկացող քո փորիկի մեջ։ Եթե պատերազմը չլիներ...

Նապոլեոնը Կորսիկայից Ֆրանսիա եկավ ոչ մենակ. նրան շրջապատել էր քաղցած, իշխանության ծարավի ընտանեկան տոհմը:

Հեչ մտածել ե՞ք, թե ինչ սիրուն, պատկառելի անուններ ունեն մեր միրգ-բանջարեղենը։ Եթե մոռանաս, թե ինչ են նշանակում, ու միայն բառն արտասանես, անկախ քեզնից՝ հարգանքով ես լցվում էդ բառերի հանդեպ՝ կեռաս, հապալաս, մաղադանոս, ազնվամորի, ձմերուկ, պղպեղ, ծիրան...

Ես ուզում եմ ապրել մի երկրում, ուր Եկեղեցու դեմ դուրս եկողը պատժվում է տեղում։

…Աջ կողմում Ալագյազն է՝ գագաթների մի բարդ խումբ, որոնց լանջերով են հոսում Հայաստանը ոռոգող սակավաթիվ գետերը: Այստեղ է ծվարել Ապարանի խուլ շրջանը, որի գյուղացիները դեռևս չեն հեռացել քարե դարի սովորություններից: